To jak wygląda nasze najbliższe otoczenie zależy od polityki przestrzennej gminy. Podstawowym dokumentem, który określa, gdzie, co i w jakiej formie powstanie, jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy, który ma rangę aktu prawa miejscowego, zatem powszechnie obowiązuje na terenie, którego dotyczy.
Miejscowy plan zagospodarowania powstaje w oparciu o studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania. Studium to swego rodzaju inwentaryzacja tego, co w gminie już jest. Określa bieżącą sytuację gospodarczą i społeczną oraz wyznacza kierunki ich dalszego rozwoju w oparciu o dostępne możliwości. Jest ono obowiązkowe dla każdej gminy i uchwalane przez jej radę. Stanowi zatem koncepcję wyjściową do tworzenia miejscowego planu zagospodarowania. Samo w sobie nie jest prawem, ale jego ustalenia są wiążące i muszą być uwzględnione w miejscowym planie zagospodarowania. W przypadku braku takiego planu jest też podstawą przy wydawaniu decyzji administracyjnych związanych z przestrzenią.
Podstawowe wytyczne urbanistyczne dla każdej gminy znajdują się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. To w nim określa się przeznaczenie poszczególnych terenów, warunki zabudowy, sposoby zagospodarowania oraz rozmieszczenie inwestycji.
Jako główny dokument gospodarki przestrzennej zawiera wiele informacji ważnych dla każdego mieszkańca. Znajdziemy w nim szczegółowe mapy określające przeznaczenie poszczególnych terenów oraz wykreślone linie podziału pomiędzy terenami o różnym przeznaczeniu. Pozwala to np. uniknąć budowania fabryk na terenach mieszkalnych. Ponadto, wyszczególnione są tam wskaźniki i ograniczenia dotyczące zabudowy, jak choćby dopuszczalny poziom zanieczyszczeń. Inną sprawą, którą reguluje, jest ochrona środowiska i dziedzictwo kulturowe. Wykazane są tam tereny, na których zabudowa podlega ograniczeniom lub zakazowi ze względów przyrodniczych oraz lista zabytków historycznych. Dodatkowo, umieszcza się wytyczne dotyczące poprawy życia mieszkańców, jak plany utworzenia parków czy ścieżek rowerowych z jednej strony, oraz lokalizację sieci wodociągowych i kanalizacyjnych z drugiej. Szeroki zakres regulacji ujętych w tym dokumencie sprawia, że przed wydaniem zgody dotyczącej jakiejkolwiek inwestycji konieczna jest weryfikacja założeń z tym planem.
Miejscowy plan zagospodarowania jest niezwykle ważnym aktem normującym przestrzeń na obszarze gminy, dlatego też zadziwiającym wydaje się fakt, że uchwalenie tego aktu nie jest obowiązkowe. Można znaleźć liczne gminy i dzielnice dużych miast, które takiego dokumentu nie posiadają. W takiej sytuacji decyzje urzędnicze dotyczące przestrzeni zależą często od koniunktury politycznej i charakteryzują się dużą dowolnością, dlatego też społeczności lokalne powinny wywierać wpływ na swoje władze lokalne, aby dokument taki był uchwalony. Leży to niewątpliwie w interesie mieszkańców, bo pozwala jasno określić wszystkie możliwości i zakazy, a nie jedynie liczyć na łaskę lub niełaskę urzędnika.
