Obszar Polski został podzielony na mniejsze regiony – województwa, gminy i powiaty. Każdy z nich ma swoje władze. Wszystko po to, by władza była skuteczniejsza i faktycznie potrafiła dostrzec problemy i potrzeby lokalne. Jednym z takich organów władzy jest samorząd gminny, do którego kompetencji należy – mówiąc ogólnie – zajmowanie się sprawami dotyczącymi gminy. Należą do niego osoby należące do lokalnej społeczności. Samorząd gminny ma na celu w sposób samodzielny wykonywać zadania z zakresu administracji publicznej. Ponadto gmina ma do dyspozycji własne środki finansowe, które samorząd gminny może wykorzystywać do realizacji założonych działań dotyczących gminy.
Każda gmina posiada swój własny samorząd gminny, bez względu na to, czy mówimy o gminie miejskiej, wiejskiej czy też miejsko-wiejskiej. W każdym przypadku składa się ona z tych samych organów. Wymienić należy radę gminy, wójta, burmistrza oraz prezydenta miasta. Rada gminy stanowi w praktyce najważniejszą władzę, gdyż jest to organ o funkcji stanowiącej i kontrolnej. Z kolei prezydent miasta lub wójt i burmistrz – w zależności od tego, czy mówimy o mieście, czy o wsi – sprawuje władzę wykonawczą. Czasem samorząd gminny posiada w składzie jeszcze młodzieżową radę gminy lub radę seniorów. Nie jest to jednak obowiązek. Obie te rady mają charakter konsultacyjny, mogą również proponować własne pomysły i inicjatywy.
Samorząd gminny zajmuje się wieloma dziedzinami dotyczącymi podległego regionu. Do jego kompetencji należy nadzorowanie, kontrolowanie i rozwijanie spraw związanych z gospodarką i nieruchomościami znajdującymi się na terenie gminy, z ładem przestrzennym i ochroną środowiska. To samorząd gminny decyduje o modernizacji i powstawaniu nowych dróg, mostów, placów itp. o charakterze gminnym. Rada gminy zajmuje się kanalizacją, wodociągami, oczyszczaniem ścieków komunalnych, wysypiskami i utylizacją odpadów komunalnych oraz zaopatrzeniem gminnych przedsiębiorstw i gospodarstw w wodę, gaz, energię cieplną oraz elektryczną. Inne dziedziny należące do kompetencji samorządu gminnego to lokalny transport, ochrona zdrowia, pomoc społeczna i opiekuńcza, budownictwo mieszkalne powstające na terenie gminy, edukacja, turystyka, rekreacja, sport, handel i targowiska, tereny zielone gminy, szeroko rozumiane bezpieczeństwo obywateli gminy, utrzymywanie i remonty związane z budynkami administracji i użyteczności publicznej, opieka prorodzinna, socjalna, prawna, medyczna itp. Ale pamiętajmy i o tym, że samorząd gminny to również działania związane z promocją gminy, z wypełnianiem idei samorządowej, a także współpraca z organizacjami pozarządowymi. I wiele innych.
Osoby, które tworzą samorząd gminny, wybierane są podczas wyborów raz na 4 lata. Niektórzy członkowie wybierani są zgodnie z wolą większości (w miastach, które nie funkcjonują na prawach powiatu), inni zaś (w miastach na prawach powiatu, w powiatach i województwach) zgodnie z systemem proporcjonalnym, w którym to głosy są przeliczane na poszczególne mandaty.
