Podstawowym dokumentem niezbędnym w planowaniu przestrzeni miejskiej jest miejscowy plan zagospodarowania terenu. Chociaż dokument ten nie jest obowiązkowy, to dążeniem zarówno władz lokalnych, jak i mieszkańców powinno być jego uchwalenie. Ciężar uchwał spoczywa na radzie miasta lub gminy, a za przygotowywanie dokumentacji na poszczególnych etapach odpowiada wójt, burmistrz lub prezydent.
Prace nad przygotowaniem planu miejscowego rozpoczynają się od uchwały rady miasta o przystąpieniu do sporządzania planu. Na podstawie tej uchwały kierujący gminą wójt, burmistrz lub prezydent publicznie informuje o przystąpieniu do tworzenia planu oraz wyznacza terminy składania wniosków. Na tym etapie właściwie każdy mieszkaniec gminy może się wypowiedzieć na temat oczekiwań dotyczących tworzonego planu, określić swoje oczekiwania co do różnych kwestii, jak chociażby położenia terenów zielonych lub ścieżek rowerowych.
Po zakończeniu zbierania wniosków rozpoczyna się proces przygotowywania planu z uwzględnieniem oczekiwań mieszkańców. Na tym etapie rozpoczyna się zatem najważniejsza część pracy urbanisty miejskiego, bo to on właśnie tworzy wstępną koncepcję planu na zlecenie władz gminy. Wstępna wersja planu jest następnie wysyłana do innych organów wymienionych w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w celu uzyskania ich opinii. Przykładem takiego ustosunkowania się do zamierzeń jest opinia środowiskowa, w której określa się wpływ planowanych rozwiązań na środowisko. W tej opinii sprawdza się, czy plany zagospodarowania nie zaburzają równowagi przyrodniczej, czyli czy na przykład intensywna zabudowa nie jest planowana na terenach objętych ochroną, jak Natura 2000, lub parki krajobrazowe.
Następnie opracowuje się prognozę wpływu planu miejscowego na środowisko oraz analizuje skutki finansowe przyjętych rozwiązań. Te dwa dokumenty oraz projekt planu uwzględniający wszystkie dotychczas przyjęte wnioski i otrzymane uzgodnienia wykłada się do publicznego wglądu, a także organizuje się dyskusje z mieszkańcami i przyjmuje uwagi do projektu. Zaakceptowane uwagi nanosi się na plan, a odrzucone umieszcza się na oddzielnej liście. Tak przygotowany dokument stanowi ostateczną wersję, która trafia pod obrady rady gminy łącznie z listą odrzuconych uwag.
Rada gminy analizuje przedstawiony projekt oraz zasadność odrzuconych uwag i ostatecznie uchwala plan miejscowy po wcześniejszym stwierdzeniu jego zgodności z aktualnym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania. Uchwalony plan przesyłany jest do właściwego wojewody w celu weryfikacji, a po stwierdzeniu zgodności ze stosownymi aktami prawnymi, przekazywany jest do publikacji w dzienniku urzędowym województwa.
Miejscowy plan zagospodarowania, który przeszedł całą tę procedurę i został opublikowany w dzienniku urzędowym, po 14 dniach od publikacji staje się miejscowym aktem prawnym i jest podstawą do wydawania wszelkich decyzji administracyjnych związanych z gospodarką przestrzenną w danej gminie.
